Bugün Transaksiyonel Analiz yani TA’yı özetleyip tek bir yazıda toparlayacağım. TA, neden böyle hissettiğimizi, düşündüğümüzü ve davrandığımızı anlamamıza yardımcı olmak için Eric Berne tarafından geliştirilmiştir. Transaksiyon, başkalarıyla konuşma ve diğer davranış biçimleri olarak etkileşimimize verilen isimdir.
TA’nın yol gösterici ilkeleri şunlardır:
Ebeveyn, Yetişkin ve Çocuk olmak üzere 3 ‘ego durumumuz’ var (PAC modeli olarak adlandırılır)
- Diğer insanlarla veya dahili olarak kendimizle transaksiyon yaparız
- Transaksiyonlarımızda genellikle bilinçsizce ego durumlarımızı etkinleştiririz, ego durum etkileşimlerine bağlı olarak işbirliği veya çatışma, güçlendirme veya güçsüzleştirme gibi olumlu ve olumsuz davranışlara yol açarız.
- Transaksiyonlar tamamlayıcı veya çapraz olabilir.
Bunlar sırayla 4 olası duruma yol açar:
Ben OK’im, sen OK’sin
Ben OK’im sen OK değilsin
Ben OK değilim sen OK’sin
Ben OK değilim sen OK değilsin
İnsanlar, genellikle alışkanlık haline gelen bu transaksiyon modellerini kullanarak bilinçsizce “oyunlar” oynarlar. A’dan A’ya bir yetişkinden yetişkine yapılan transaksiyon genellikle oyun içermez. Yetişkin burada psikolojik olgunluk anlamına gelir ve fiziksel yaş değil farkındalık durumudur. Her iki taraf da tamamen farkındaysa ve anlamlı bir sohbete girerse, bu üretkendir. Bir kişi diğerini suçluyorsa veya savunuyorsa, bu artık bir yetişkin sohbeti değildir. Bir yetişkin sohbeti mantıklı olmalı, duygulardan bağımsız olmalı, yargılayıcı olmamalı ve karşılıklı yarar sağlayan bir sonuca odaklanmalıdır.
Aynı şekilde TA modelinden Koçluk görüşmesinde de rahatlıkla verim sağlanır. Bir koçluk görüşmesi her zaman A’dan A’ya, her iki taraf da eşit, saygılı, farkında ve tamamlayıcı olmalıdır. Danışan Çocuk durumunda olsa bile koçun sorumluluğu, danışanla bir çocuk gibi değil yetişkin davranışına yol açan bir yetişkin olarak ilgilenmek olacaktır.
Çoğu zaman, etkileşimlerimiz A’dan A’ya modelden oldukça farklıdır. Bir kişi yetişkin, diğeri ebeveyn veya çocuk gibi davranabilir veya her ikisi de ebeveyn ve çocuk pozisyonlarını üstlenebilir. Bu gibi durumlarda, Yetişkin sorumluluk alabilir. Bir Ebeveyn tipi, ben OK’im, sen OK değilsin ve muhtemelen uyumlu bir yanıt bekliyor, evet, ben OK değilim, sen OK’sin ve lütfen bana nasıl yapacağımı söyle. Ebeveyn ayrıca besleyici ve bazen şımartıcı olabilir. Bununla birlikte, Çocuk uyumlu ve işbirlikçi olmak yerine isyankar veya dirençli hale gelirse, iletişim ve davranış tersleşebilir ve çirkinleşebilir. Genellikle Ebeveyn sesi yargılayıcı, alaycıdır ve ben her zaman haklıyımdır. Çocuğun sesi korku, suçluluk, utanç, kurban vb. olabilir, anlaşılmayı ve beslenmeyi arar ve çoğunlukla mazur görülmeyi, ancak bazılarında cezalandırılmayı bekler. Hem Ebeveyn hem de Çocuk sesleri, genellikle bilinçsiz güvensizlik ve geçersiz kılma yetersizlikleriyle koşullanmış deneyimlerden kaynaklanır.
Bir kişi Yetişkin olduğunda, Yetişkin diğer kişinin geldiği durumun farkında olduğu sürece iletişimin tamamlayıcı olma ve bir çözüme ulaşma şansı vardır.
Ebeveynden Çocuğa, Ebeveynden Ebeveyne ve Çocuktan Çocuğa iletişimin kesişebileceği diğer olasılıklardır. Ancak bunlar genellikle, koçun bir Yetişkin olmasını beklediğimiz koçluk alanının dışındadır.
Genel olarak, TA modelleri Transaksiyon, Yapısal, Oyun ve Script analizi olarak kategorize edilebilir. TA’nın çoğu, Freud, Jung ve Adler’in psikolojik modelleri ve kavramlarıyla ilişkilendirilebilir. Bu tekniklerin çoğu aynı zamanda Gestalt, NLP, Pozitif Psikoloji vb. için tamamlayıcı niteliktedir.
